Süt Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Süt
Süt ve peynir, hayvansal protein yönünden, et ye balık kadar değerlidir. Sütte ayrıca A ve B(2) vitaminleri, demir, bakır ve kalsiyum gibi madensel tuzlar da bulunur. A vitamini gözün korunmasını ve iyi çalışmasını sağlar, retina tabakasını güçlendirir. Yangılı hastalıklara karşı bedenin direncini arttırır. Erkeğe güç, kadına sağlık kazandırır. B(2) vitamini ise sinir sistemini düzene sokar. Solunum sisteminin çalışmasına yardımcı olur.
Sütün asıl önemi, sanıldığı gibi, protein içermesinden doğmaz. Protein yönünden 50 gram et 250 gram süte denktir. Süte önemini kazandıran yapısında bulunan kalsiyumdur. Kemiklerin büyümesi için çok gerekli bir eleman olan kalsiyum sütte bol miktarda bulunur. Bu nedenle çocuklara, yetişme çağında olanlara bol bol süt içirmeliyiz.
Proteinler ve madensel tuzların yanı sıra sütte şeker de bulunur. Ancak bu şekerin miktarı azdır. Bu nedenle, daha çok, az enerji harcayanlar İçin yararlıdır. Ağır işlerde çalışan yetişkinlerin, sofralarında, sütün yanı sıra enerji veren besinlere, meyvelere ve nişastalı gıdalara ağırlık vermek gerekir.
Süt içerken tükrük bezleri salgı yapmaz. Bu nedenle de süt bir iştah açıcı değildir. Ayrıca, sindirimi yavaşlatır, insana ağırlık verir.
Nasıl Süt Alacaksınız?
Süt alırken dikkat edeceğiniz husus, içine su katılıp katılmadığıdır. Bunu şöyle anlayabilirsiniz: Bir yorgan iğnesini iyice temizleyip sütün içine sokun. Sonra, iğneyi yatay durumda tutup ucuna bakın. Eğer iğnenin ucunda süt damlası kalmışsa içine su katılmamış demektir, iğnenin ucunda süt yoksa içine su katılmıştır.
Et Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Et
Besin değeri yüksek bir gıda maddesidir. 100 gram ette 15 ila 20 gram protein bulunur. Etin içinde ayrıca fosfor, demir ye bakır gibi madensel tuzlar, A, D vitaminleri ve B vitamini bileşikleri vardır. Özellikle karaciğer demir ve bakır mineralleri, A ve D vitaminleri yönünden daha zengindir.
Et kan yapar ve kansızlığı önler. Bedeni canlı ve güçlü kılar. Zihinsel gelişmeyi sağlar. Şişmanlığı önler. Bu özellikleriyle et soframızın baş tacı olmuştur. Beslenmede etle ilgili şu özelliklerin de bilinmesi gerekir:
Dana, piliç ve tavşan etinin, karaciğer ve beyinin sindirimi kolaydır. Bunlara hafif etler adı verilir.
Koyun etine ve sığır etinin bazı parçalarına yarı hafif ya da yarı yağlı etler denir. Bunların sindirimi beyaz etin (hafif etin-yağsız etin) sindiriminden biraz daha zordur.
Kaz ve ördek etine, koyunun ve sığırın yağlı kısımlarına ağır et ismi verilir. Adından da anlaşıldığı üzere bunların sindirimi daha zordur. En ağır et domuz etidir. Zengin gelişmiş ülkelerde hastalıkların pek çoğuna yağlı domuz eti neden oluyor.
Et tüketiminde ölçüyü kaçırmamak gerekir. Gut, damar sertliği, kalp hastalıkları, sinir bozukluğu ve sindirim rahatsızlıklarının kaynağında aşın et tüketimi vardır.
Nasıl Et Alacaksınız?
Birçok yemeklerimize kattığımız, ya da tek başına tükettiğimiz, soframızın baş tacı olan eti satın alırken şu hususlara dikkat etmeliyiz:
Bereketli olduğu, yani pek çok yemeğe katılıp lezzet verdiği için aileler, özellikle dar gelirliler kıymaya rağbet ediyorlar.
1- Çok mecbur kalmadıkça hazır kıyma almayın. Halk sağlığını hiçe sayan bazı kurnaz satıcılar hazır kıymaların içine, kafa eti, yürek, akciğer, yağ gibi besin değeri az, üstelik kanda lipid ve kolestrol yapan sakatat katıyorlar. Marketlerden ya da tanzim satış mağazalarından kıyma değil parça et satın alın.
2- Kıymayı kasabınızdan alın ve gözünüzün önünde kıydırın.
3- Bazı etler uzun süre buzhanelerde dondurulmuş olarak bekletildikten sonra piyasaya sürülüyor ya da donmuş et olarak başka ülkelerden ithal ediliyor. Buzları çözülmüş bir etin yeniden buzlukta saklanması, içinde bakterilerin, zararlı mikropların çoğalmasını kolaylaştırır. Bir eti satın almadan önce dondurulmuş et olup olmadığını öğrenmenizde büyük yarar vardır.
4- Bir etin önceden dondurulmuş olup olmadığını şöyle anlayabilirsiniz: Tabağa koyun ve bekletin. Fazla kan bırakıyorsa bu et önceden dondurulmuş demektir.
5- Kasaptan kıymanızı günlük ihtiyacınıza yetecek kadar alın. Kıymayı buzlukta donmuş olarak fazla bekletmeyin. Donmuş kıymanın içinde bakteriler daha kolaylıkla ürer.
Eti Nasıl Koruyacaksınız?
l - Buzdolabında kıymayı donmuş olarak iki ya da üç günden fazla bekletmeyin.
2- Bu donmuş kıymanın eğer hepsini değil de ancak bir kısmını yemekte kullanacaksanız tamamını çıkarıp buzunu çözmeyin. Bir bıçakla kullanacağınız kadar olanı keserek alın. Kalan kısmı yine donmuş olarak buzluğunuza koyun. Zira, yukarda da söylediğimiz gibi, donmuş eti çözüp yeniden dondurursanız içinde bakteriler ve zararlı mikroplar daha kolaylıkla ürer.
3- Parça eti, hele de dana İse buzluğunuzda dört beş gün saklıya bilirsiniz.
4- Et bozulmaya başlarken rengi karaya çalar, kokusu ağırlaşır ve elinizde tuttuğunuz zaman yapışkan bir sıvı çıkarır..Balık ve yumurta zehirlenmeleri kadar, et zehirlenmeleri de çok tehlikelidir. Bozuk olduğundan kuşkulandığınız bir eti, ağır kokusunu gidermek için, içine karabiber v.s. baharatlar katarak kavurup yemeklere katmaya kalkmayın, "Çok tamah çok ziyan getirir" sözü kulağınıza küpe olsun,
5- Yaşınız kırkı geçmişse pastırma, sucuk, kavurma, salam, sosis gibi et mamullerini çok az tüketin. Piyasada yapılan denetimler bu gibi mamullerde daha lazla bakteri bulunduğunu gösteriyor.
6- Tüketmeyeceğiniz, arta kalan kıymayı kimyonla yoğurup bekletin. Kimyon mikroplan kırar.
Eti Nasıl Yiyeceksiniz?
Et tüketiminde aşağıdaki hususlara dikkat edin:
l- Ette daha çok B vitamini ve bileşikleri bulunur. B ve B1 vitamini sıcağa karşı duyarlıdır. Ayrıca daha çok karaciğerde bulunan A ve D vitaminleri yalnız sıcağa karşı değil, yağa karşı da duyarlıdır. Bu son iki vitamin yağ içinde besin değerlerinden bir kısmını yitirirler. O halde, eti kızartırken ya da ızgara yaparken, yağda ve ateşte fazla tutmayın. Özellikle karaciğeri ızgara olarak hazırlayın.
2- Eti közlerken ateşte fazla tutmanın bir başka tehlikesi daha vardır. Izgara denen alette fazla durdurulan et "hidrokarbür plisiklik" adı verilen, kanser yapan bir asit çıkarır. Ayrıca her seferinde ızgaranızı temizlemeyi ve üzerindeki artıkları kazımayı ihmal etmeyin. Kısacası, fazla kızartılmış, ateşte fazla bekletilmiş et hem besin değerini, hem de lezzetini yitirir. Sertleşir, sindirimi güçleşir. Atalarımız bu gerçeği "et kanlıca, yiğit canlıca" sözüyle dile getirirler.
3- Köftenin yumuşak olmasını istiyorsanız, kıymayı yoğururken içine ya bir yumurta sarısı katın ya da bir diş sarımsak doğrayın. Köfteyi sert seviyorsanız kıymanıza bir parça kaşarpeyniri rendeleyin.
4- İşkembe çorbası yalnız ülkemize özgü bir yemektir. İçinde bulunan yağlar kolest-rol yaparak kalp ve damar hastalıklarına neden olur. Ayrıca bu yağların hiç bir besin değeri de yoktur. Sağlığınıza düşkünseniz, dana işkembesini tercih edin ve üstünde bulunan yağları tümüyle kazıyıp çöp sepetine atın. Çorbanız belki biraz lezzetsiz olur ama sağlığınızdan kazanırsınız.
Yaşlı kimseler sakatata ve pastırma, sucuk, salam, sosis gibi etten yapılmış ürünlere karşı dikkatli olmalıdır. Sağlık denetimlerinin pek çoğu etten yapılmış yukardaki ürünlerin içinde zararlı bakterilerin bulunduğunu ortaya koymuştur.
İlikli Kemik
Ülkemizde İlikli kemikden, daha çok, çorba yapımında yararlanılır. Ayrıca etle yapılan yemeklerin lezzetini artırmak için de bu yemeklere kemik suyu katılır.. Ne var ki, ev kadınlarımızın ya da aşçılarımızın pek çoğu iliğin kemikten çıkıp suya karışmasına aldırış etmezler. Oysa, İlikler kemiğin içinde kalıp sonradan çıkarılarak yemeğe konursa o yemeğin lezzeti daha çok artar. Bunu nasıl gerçekleştireceksiniz? Yapabileceğiniz çeşitli şeyler var:
1- Havucu yuvarlak biçimde kesip kemiğin açık olan kısmına tıpa gibi yerleştirin.
2- Kemiği gözenekli ince bir beze sararak tencereye koyun.
3- Kemiği tencereye su kaynamaya başlar başlamaz değil, daha sonra koyun. Böylece iliğin eriyip suya karışmasını önlemiş olursunuz.
